W lokalach mieszkalnych wyróżniamy następujące rodzaje czynszów:
– Czynsz rynkowy jest wypadkową gry pobytu i podaży na nieruchomości.
– Czynsz regulowany jest wyrazem realizacji celów polityki społecznej. Czynsz regulowany jest uiszczany przez najemców lokali tworzących zasób mieszkaniowy gminy oraz stanowiących własność skarbu państwa, państwowe osoby prawne prowadzące eksploatację budynków w celach niezarobkowych, a także tych, którzy zajmują lokale na podstawie decyzji administracyjnej lub równorzędnego tytułu prawnego, nie dłużej jednak niż do roku 2004, a bezterminowo przez najemców i ich następców prawnych zajmujących lokale w budynkach osób prawnych – odnośnie do tej kategorii najemców regulacja czynszu polega na określeniu przez radę gminy stawek czynszu za 1 m2 powierzchni użytkowej lokalu (art. 25-26 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych), a jego poziom opiera się na koszcie odtworzenia 1 m2 powierzchni użytkowej mieszkania w danym województwie.
– Czynsz umowny to czynsz aktualnie płacony, ustalony w umowie najmu dzierżawy.
– Czynsz wolny jest uiszczany przez najemców lokali objętych ustawą o najmie, a nie podlegających przepisom o czynszach regulowanych. Ustawa przewiduje jednak pewne wymogi dotyczące możliwości podwyższania czynszu. Przede wszystkim dotychczasowy czynsz musi być wypowiedziany co do wysokości z zachowaniem co najmniej 3-miesięcznego terminu wypowiedzenia, w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Na żądanie najemcy wynajmujący obowiązany jest określić przyczynę i kalkulację podwyżki. Najemca natomiast może albo do połowy okresu wypowiedzenia zakwestionować wysokość podwyżki i skierować sprawę o ustalenie wysokości należnego czynszu do właściwego sądu rejonowego, albo oświadczyć wynajmującemu na piśmie, że rezygnuje z lokalu i opróżni go w terminie jednego miesiąca.
